تعمیرات و نگهداری

تعمیرات و نگهداری

نگهداری و تعمیرات در واقع به اقداماتی اطلاق میشود که به منظور اجتناب، تشخیص و پیشگیری عیب و یا عکس العمل نسبت به خرابی ماشین صورت میگیرد تا تجهیزات را در وضعیت کاری قابل قبول و بهینه نگهدارد. بعبارت دیگر (نت) به مجموعه ای از اقدامات گفته میشود که در جهت حفظ یک ماشین و یا بازگرداندن آن به وضعیت قابل قبول انجام میشود.

همه صنایع بزرگ و یا دارندگان ناوگانهای بزرگ ماشین آلاتی که با فعالیت این تجهیزات سروکاردارند، خرابیهای پرهزینه و تبعات زیانبار آنرا تجربه کرده اند. در ارتباط با امور (نت) استراتژیهای مختلفی توسط متخصصین و پژوهشگران صنعتی تعریف شده که عمدتا در سه حوزه اصلی قابل تفکیک میباشد:

• نت بر اساس پس از خرابی breakdown maintenance
• نت بر اساس تعمیرات زمان بندی Regular preventive maintenance
• نت بر اساس وضعیت ماشین condition based maintenance

متاسفانه روش تعمیرات بعد از خرابی علیرغم همه نقاط ضعف آن، معمولترین روش نگهداری و تعمرات در اکثریت صنایع کشور بویژه صنعت حمل و نقل و ماشین آلات عمرانی میباشد. بروز و یا حدوث خرابی در این روش قابل پیش بینی نمی باشد و ممکن است در زمان نامناسب و با هزینه سنگین خسارات ثانوی و تبعات خرابی اولیه پیش آید، علاوه بر اینها مدیرانی که این استراتژی را انتخاب کرده اند، پیوسته با مسائل متعدد دیگری که ناشی از خرابیهای پیش بینی نشده است، مواجه خواهند بود. نگهداری و تعمیرات برنامه ریزی شده یا پیشگیرانه، معمولا” برای بازدیدها یا تعمیرات نوبه ای با تناوبهای مشخص زمانی تنظیم شده است.

این روش بطور کلی در حذف بسیاری از خرابیها موفق میباشد. تعمیرات پیشگیرانه در واقع اقداماتی است در جهت یافتن و رفع شرائط نامطلوبی که ممکن است منجر به خرابی و توقف دستگاه گردد.

صرفنظر از محاسن این روش، باز و بست مکرر و تعویض قطعات قبل از پایان عمر مفید آنها و توقفهای غیر ضروری از جمله نقاط ضعف آن میباشد.

در سالهای ۱۹۶۰ میلادی به بعد در کشور های صنعتی کارهای تحقیقی قابل توجهی راجع به “روشهای مراقبت وضعیت” برای کاربریهای نظامی انجام شد و مقاله نگهداری و تعمیرات زیادی در این خصوص تهیه شد در حالی که تنها پس از سالهای ۱۹۷۰ روشهای نوین برای کاربردهای غیر نظامی نیز عمومیت یافت.

استراتژی پیش بینی تعمیرات یا تعمیرات بر اساس وضعیت عبارت است از اینکه: تعمیری نیاز نیست مگر آنکه وضعیت دستگاه خبر از شروع تخریب و یا عیب عضوی از ماشین را بدهد. به بیان دیگر مراقبت وضعیت عبارت است از اندازه گیری منظم فاکتور های مناسبی از درون ماشین و مقایسه مقادیر بدست آمده بمنظور بررسی تغییرات در وضعیت رفتاری و سلامت آن ماشین.

لزوم پیاده سازی سیستم‌های نگهداری و تعمیرات هزینه‌های نگهداری و تعمیرات، در مجموع، بخش عمده‌ای از هزینه‌های تولید را در بر می‌گیرد. با توجه به نوع صنعت مورد بررسی، این هزینه چیزی حدود ۱۵ تا ۶۰ درصد هزینه محصول تولید شده را در بر می‌گیرد. تحقیقات نشان داده‌است که حدود ۳۳ سنت از هر دلار که برای فعالیت‌های نگهداری و تعمیرات هزینه می‌شود، مربوط به فعالیت‌های غیر ضروری در حوزه نگهداری و تعمیرات می‌باشد این در حالی است که صنایع آمریکا سالانه حدود ۲۰۰ بیلیون دلار برای نگهداری و تعمیرات تجهیزات خود هزینه می‌نمایند. این بدان معنی است که مدیریت صحیح فرآیند نگهداری و تعمیرات، سالانه، ۶۰ بیلیون دلار صرفه جویی در این حوزه را به همراه خواهد داشت. ژاپنی‌ها با درک اهمیت ویژه‌ای که در مدیریت فرآیند نگهداری و تعمیرات در سیستم‌های تولیدی احساس می‌کردند، اقدام به طراحی سیستم‌های مختلف نگهداری و تعمیرات، از جمله TPM نمودند و آن را به عنوان یکی از زیر سیستم‌های سه گانه تولید ناب به جهان معرفی نمودند.

نقش نگهداری و تعمیرات در فضای رقابتی

بر اساس آن چه که در بخش قبل تشریح شد، به کارگیری سیستم نگهداری و تعمیراتِ خاصِ یک سازمان، می‌تواند نقش بسیار زیادی را در کاهش قیمت تمام شده محصول نهایی ایفا نماید.

 اما این تأثیرات تنها محدود به هزینه نبوده و در سرعت ارائه محصول در کل زنجیره تامین، کیفیت محصول، قابلیت اطمینان، چابکی سازمان و عواملی از این دست نیز تأثیرات خاص خود را خواهد داشت که هر یک از آن‌ها محلی از تامل خواهد بود.

 از این رو می‌توان به نقش مهم و تأثیر گذار استراتژی‌های مختلف نگهداری و تعمیرات بر روی کسب و کار یک بنگاه اقتصادی پی برد. در ادامه چگونگی تعاملات بین استراتژی‌های نگهداری و تعمیرات و استراتژی‌های کسب و کار مطرح خواهد شد. کلیه بنگاه‌های اقتصادی، جهت رقابت در بازار بر اساس برخی اولویت‌های مرتبط با توانمندی‌هایشان با یکدیگر به رقایت می‌پردازند. نگهداری و تعمیرات بخش جدایی ناپذیر تولید است که می‌تواند این اولویت‌های رقابتی را تحت تأثیر قرار دهد و در نتیجه استراتژی‌های کسب و کار را به شکل مثبت یا منفی متأثر سازد.

 برای درک بهتر این ارتباط ابتدا تعریفی اجمالی از واژه استراتژی ذکر می‌شود و سپس استراتژیِ کسب و کار و نگهداری و تعمیرات تشریح می‌شوند و در نهایت تعاملات بین آن‌ها مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

 استراتژی یک الگوی منسجم است که تصمیمات را یکپارچه و متحد می‌سازد و اهداف سازمانی را آشکار ساخته و تعیین می‌کند و فعالیت‌هایی را که شرکت باید روی آن‌ها متمرکز شود را انتخاب می‌نماید و تلاش دارد تا شرکت یک مزیت بلند مدت و پایدار در هریک از فعالیت‌هایش به دست آورد و تمام سطوح سلسله مراتبی شرکت را وارد تصمیم می‌کند و طبیعت همکاری‌های اقتصادی و غیر آن را که شرکت دارد تعریف می‌کند.بنابراین استراتژی کسب و کار، همان الگوی منسجم توصیف شده در قبل می‌باشد که محور تمام مباحث، کسب و کار سازمان خواهد بود که پورتر سه انتخاب کلی و عمومی را در استراتژی‌های سطح کسب و کار معرفی می‌نماید که شامل رهبری در هزینه، تمایز و تمرکز می‌باشد.

 عبارت استراتژی نگهداری و تعمیرات معمولاً به عنوان مجموعه خط مشی‌ها و مفاهیم نگهداری و تعمیرات تفسیر شده‌است اما از دیدگاه کلان تر این خط مشی‌های نگهداری و تعمیرات و مفاهیم، یکی از چند مولفه اصلی استراتژی نگهداری و تعمیرات را شکل می‌دهند. سایر مولفه‌های ساختاری در تعریف استراتژی نگهداری و تعمیرات عبارت است از ظرفیت نگهداری و تعمیرات، تجهیزات و تسهیلات نگهداری و تعمیرات، تکنولوژی نگهداری و تعمیرات و یکپارچه سازی افقی.در ادبیات این حوزه، استراتژی نگهداری و تعمیرات، به عنوان یک الگوی منسجم و جدا نشدنی و یکپارچه ساز تصمیم‌ها در عناصر استراتژی‌های متفاوت در تجانس با تولید، شرکت و استراتژی‌های سطح کسب و کار معرفی می‌شود.

 استراتژی نگهداری و تعمیرات اهداف سازمان را آشکار می‌سازد و طبیعت کارکردهای اقتصادی و غیر اقتصادی را که قصد دارد برای سازمان به شکل یکپارچه انجام دهد، تعریف می‌کند. با این تفاسیر ارتباط میان کسب و کار و استراتژی‌های نگهداری و تعمیرات را از طریق چارچوب زنجیرهٔ ارزشِ معروف پورتر به خوبی می‌توان درک نمود.

 در این چارچوب کلیه وظایفی که به وسیلهٔ یک بنگاه اقتصادی انجام می‌گیرد، به ۵ فعالیت اولیه و ۴ فعالیت پشتیبانی دسته‌بندی شود.

 فعالیت‌های اولیه شامل تعیین حدود لجستیک داخلی، فرآیندها، لجستیک خارجی، بازاریابی، فروش و خدمات می‌شود.

 فعالیت‌های پشتیبانی شامل تدارکات، تکنولوژی، مدیریت منابع انسانی و زیر ساخت‌های سازمان می‌شود. بعدها برخی از نویسندگان بر اساس درک و تحلیل‌های جدید، دسته‌بندی فوق را تغییر دادند. برای مثال در گذشته اغلب برای فرآیند نگهداری و تعمیرات به جهت این که به عنوان سربار تولید در نظر گرفته می‌شد، در زنجیرهٔ ارزش، جایگاهی برای آن در نظر گرفته نشد. این در حالی است که با در نظر گرفتن آن به عنوان یک فرآیند در زنجیرهٔ ارزش، مدیریت می‌تواند تأثیرات نگهداری و تعمیرات و استراتژی‌های مختلف آن را بر روی زنجیرهٔ ارزش و استراتژی کسب و کار خود تصور نماید.

به هر حال، فرآیند نگهداری و تعمیرات در تعیین سطح شاخص رقابت پذیری یک سازمان از نقش حساس و غیر قابل انکاری برخوردار است و در مجموع می‌توان تحلیل‌های گوناگونی را در ارتباط با این فرآیند در چهار حوزه هزینه، کیفیت، انعطاف‌پذیری و قابلیت تحویل مورد بررسی قرار داد.

 بر این اساس ارائه مدل‌های تصمیم‌گیری برای انتخاب استراتژی‌های مختلف نگهداری و تعمیرات و یا انتخاب ترکیبی از آن‌ها، توسط برخی نویسندگان مد نظر قرارگرفته‌است.

جايگاهWBS  در نت Work Breakdown Structure

در علم مديريت و کنترل پروژه WBS

(بعنوان اولين قدم در اجراي يک پروژه  ) براي مهندسين صنايع کاملا شناخته شده

ميباشد

WBS به معني تجزيه يک فعاليت به اجزاء کوچکتر بوده و علاوه بر علم مديريت و کنترل پروژه در ساير علوم و حتي زندگي شخصي مردم از جايگاه مهمي برخوردار ميباشد

اگر سري به کتب موجود در زمينه روانشناسي و موفقيت بزنيد مشاهده خواهيد نمود که در همه آنها تجزيه اهداف به اجزاء کوچکتر بعنوان اولين قدم در رسيدن به آنها عنوان گرديده است . در اين بحث موارد کاربرد WBS  در علم نگهداري و تعميرات معرفي ميگردد .

 کاربردهاي WBS در نت

بطور کلي از  WBS جهت استاندارد سازي فعاليتهاي نگهداري و تعميرات استفاده ميگردد .

1.  تجزيه ساختار ماشين جهت اجراي نت برنامه ريزي شده :

   در سيستم نت نياز است بطور دقيق جزئي از ماشين که بايد براي آن يک فعاليت نت انجام گيرد مشخص شود  در اين راستا ساختار يک ماشين به 4 سطح تجزيه گرديده ، کدگذاري شده و شناسنامه تهيه ميگردد .

سطح 1 :

سيستم ( System ) : قسمتهايي از ماشين که بصورت يک مجموعه کامل عمل کرده و هدف خاصي را دنبال ميکنند . بعنوان مثال :سيستم انتقال قدرت – سيستم روانکاري ،  سيستم هيدروليک و ...

سطح 2 :

زيرسيستم  (Subsystem) :

   زير مجموعه اي از يک سيستم . بعنوان مثال سيستم هيدروليک در يک ماشين از زير سيستمهاي پمپاژ روغن (مولد انرژي)، کنترل فشار ، کنترل جهت ، کنترل دبي و مصرف کننده تشکيل ميگردد

سطح 3 :

مجموعه  (Assembly) : تعدادي از قطعات که به منظور برآوردن هدفي خاص در يک زير سيستم بکارميروند  بعنوان مثال در زير سيستم پمپاژ روغن مجموعه هاي مخزن روغن ، موتورالکتريکي ، پمپ هيدروليک و ... وجود دارند

سطح 4 :

قطعه  (Part) : به کوچکترين جزء يک ماشين اطلاق ميگردد  هر مجموعه شامل حداقل دو قطعه ميباشد  بعنوان مثال يک مجموعه الکتروموتور از قطعاتي چون روتور ، استاتور ، پروانه خنک کن ، بيرينگ و ... تشکيل گرديده است

2.  استاندارد سازي فعاليتهاي تعميراتي :

• ·    تعيين نوع فعاليت تعميراتي مناسب ( شامل تعويض ، جوشکاري ، بوش زدن ، بازسازي رزوه و ... ) براي اجزاء ماشين
• ·     تعيين مواد و قطعات مورد نياز جهت تعميرات ( شامل قطعات يدکي ، مواد تميزکاري ، چسب ، سمباده ، الکترود جوشکاري ، روغن ، گريس ، ابزار و قيدو بستها و ... )

    . برنامه ريزي مناسب جهت انجام فعاليتها

( ترسيم CPM ، تهيه گانت چارت و ... ) ، جلوگيري از بروز خطاهاي انساني (با مشخص نمودن روشهاي مونتاژ و دمونتاژ اجزاء )

   جهت استاندراد سازي تعميرات ، اجزاء ماشين بصورت زير دسته بندي ميگردد . لازم به ذکر است که تجزيه ساختار ماشين ( بند 1 ) بعنوان پيشنياز در استاندارد سازي تعميرات بوده و اصولا ساختار WBS  تجزيه  سطح چهارم بند 1 (قطعات ) براساس وضعيت تعميراتي آنها ميباشد

سطح 1 : قطعات دور ريز و قطعات نياز بازرسي :

• ·   قطعات دور ريز : آندسته از قطعاتي که بدون بازرسي تعويض گرديده و بعنوان قطعات تعويضي روتين در تعميرات ميباشند . بعنوان مثال واشرهاي آب بندي به دلايا تغيير شکل دادن احتمالي و عدم کارايي در آب بندي مجدد و

    مستهلک شدن تحت شرايط کار در اين گروه قرار ميگيرند  تجزيه سطوح اين گروه در همين قسمت پايان مي يابد

   قطعات نيازمند بازرسي  : آندسته از قطعاتي که ابتدا ميبايست مورد بازرسي قرار گرفته و سپس جهت تعمير و يا تعويض آنها تصميم گيري گردد  بعنوان مثال بيرينگها ، شافتها و چرخدنده ها در اين گروه قرار دارند

سطح 2: زير گروه قطعات نيازمند بازرسي

 قطعات تعويض پذير :

                       بعنوان مثال بيرينگها

  قطعات تعمير پذير    :

              قطعاتي همچون شافت و چرخدنده ها

قطعات تعمير پذير :

   قطعاتي همچون شافت و چرخدنده ها در اين گروه قرار ميگيرند  بعنوان مثال چنانچه چرخ دنده بعلت حرکتهاي غلتشي بين محور و چرخ دنده از محور وسط آسيب ديده باشد ، امکان تعمير آنها وجود خواهد داشت . به همين علت در گروه قطعات تعمير پذير قرار ميگيرد  اما اگر دنده ها آسيب ديده باشند امکان دوباره يابي آن وجود نخواهد داشت و تعويض ميگردد  بنابراين قطعات تعمير پذير نيز به 2گروه قابل تعمير و غير قابل تعمير (تعويضي) تقسيم ميگردد .